دوستان مدتي است كه از آموزه هاي تربيتي دعاي عرفه صحبت مي كنيم

حاصل اين خودشناسي در خداشناسي خودش را نشان مي دهد

بعد كه خدا را شناختيم و خوب حق بندگي را بجا آورديم

هر آنچه منتسب به خداست براي ما محبوب و دوست داشتني مي شود

حب به اهل بيت(ع)، حب به حضرت رسول(ص)، حب به امام حسن(ع)، حب به امام حسين(ع)

حب به امام رضا(ع) و همه ي اين حب ها خلاصه مي شود در كلام نوراني حضرت رسول اكرم كه:

بعد در آخر از خدا مي خواهيم كه:

خدايا! حب اهل بيت را همراه با عمل از ما نگير.

خدايا! دشمن اهل بيت را خوار و ذليل كن.

خدايا! در ظهور دوازدهمين نور هستي تعجيل كن.

*****توكل بر خدا

امام حسين عليه السلام در فرازي از دعاي عرفه دارند كه:

تو پناهگاه مني، به هنگامي كه راهها با همه وسعت، بر من صعب و دشوار شوند و فراخناي زمين بر من تنگ گردد. و اگر رحمت تو نبود من اكنون جزء هلاك شدگان بودم. و تو مرا از خطاهايم باز ميداري. و اگر پرده پوشي تو نبود از رسوايان بودم.

لذا توکّل بر خدا، عبارت از تکیه بر منبع فنا ناپذیر قدرت و توانایی و باعث افزایش مقاومت و پایداری آدمی در برابر مشکلات و حوادث سخت زندگی است. توکّل، آدمی را از وابستگی ها که سرچشمه ی ذلت و بردگی است نجات می دهد و به او آزادگی می بخشد و چون خداوند، وکیلی نفوذ ناپذیر و سنجیده کار است؛ پس بهترین وکیل است.( حسین، روحانی نژاد، توکل، چاپ سوم، تهران، کانون اندیشه جوان، 1382، ص108)

*****لزوم معرفت حق تعالي

 امام حسين عليه السلام در بند اول از دعاي عرفه دارند كه:

اَلْحَمْدُ لله الَّذى لَيْسَ لِقَضآئِهِ دافِعٌ وَلا لِعَطائِهِ مانِعٌ وَلا کَصُنْعِهِ صُنْعُ صانِعٍ وَهُوَ الْجَوادُ الْواسِعُ فَطَرَ اَجْناسَ الْبَدائِعِ واَتْقَنَ بِحِکْمَتِهِ الصَّنائِعَ لا تَخْفى عَلَيْهِ الطَّلايِـعُ وَلا تَضيعُ عِنْدَهُ الْوَدائِعُ جازى کُلِّ صانِعٍ وَرائِشُ کُلِّ قانعٍ وَراحِمُ کُلِّ ضارِعٍ وَمُنْزِلُ الْمَنافِعِ وَالْکِتابِ الْجامِعِ بِالنُّورِ السّاطِعِ وَ هُوَ لِلدَّعَواتِ سامِعٌ وَلِلْکُرُباتِ دافِعٌ وَلِلدَّرَجاتِ رافِعٌ وَلِلْجَبابِرَهِ قامِعٌ فَلا اِلهَ غَيْرُهُ وَلاشَىْءَ يَعْدِلُهُ وَلَيْسَ کَمِثْلِهِ شَىْءٌ وَهُوَ السَّميعُ الْبَصيرُاللَّطيفُ الْخَبيرُ وَهُوَ عَلى کُلِّشَىْءٍ قَديرٌ…(ستايش سزاوار خداوندي است كه كس نتواند از فرمان قضايش سرپيچد و مانعي نيست كه وي را از اعطاي عطايا، باز دارد. و صنعت هيچ صنعتگري به پاي صنعت او نرسد. بخشنده بيدريغ است. اوست كه بدايع خلقت را به سرشت و صنايع گوناگون وجود را با حكمت خويش استوار ساخت… .)

لذا پيوند انسان با خدا از معرفت و شناخت آغاز مي شود. شناخت هر چه بيشتر خدا، نقش مهمّي در رسیدن قرب به او دارد. تخلّق به اخلاق الهي، كسب ايمان و تقوي، توكّل به او همه در گرو شناخت هر چه كاملتر خداست. جمله ي حضرت علي عليه السلام در اوّلين خطبه ي نهج البلاغه ( اوّل الدين معرفته) محوريت معرفت خداوند متعال را نشان مي دهد.( عليرضا، اعرافي و ديگران، اهداف تربيت از ديدگاه اسلام، چاپ اول، تهران، سمت، 1376، ص42) شناخت به خدا و ایمان به او که در روایات از آن به معرفه الله تعبیر می شود، سنگ بنای اسلام و از ارزش والایی برخوردار است. از این رو مهمترین هدف تربیت اسلامی آن است که افراد را با خدا آشنا کرده و اعتقاد آنان را به خداوند متعال پرورش دهد.( محمد داوودي، علي حسيني زاده، سيره تربيتي پيامبر و اهل بيت، چاپ دوم، قم، پژوهشگاه حوزه و اندیشه، 1391، ص105)

*****خودشناسي

دعاي عرفه امام حسين عليه السلام پر از آموزه هاي خودشناسي است كه نقش بسزايي در تربيت انسان دارد.كلاس درس عرفه ي حسين تمام نسلهاي بشري را براي خودشناسي و خداشناسي آماده مي كند. معلم بشريت در بندهايي از اين دعااز جمله: وَعَلائِقِ مَجارى نُورِ بَصَرى وَاَساريرِ صَفْحَهِ جَبينى وَخُرْقِ مَسارِبِ نَفْسى وَخَذاريفِ مارِنِ عِرْنينى وَمَسارِبِ سِماخِ سَمْعى وَما ضُمَّتْ وَاَطْبَقَتْ عَلَيْهِ شَفَتاىَ وَحَرَکاتِ لَفْظِ لِسانى وَمَغْرَزِحَنَکِ فَمى وَفَکّى وَمَنابِتِ اَضْراسى وَمَساغِ مَطْعَمى وَمَشْرَبى و حمالَهِ اُمِّ رَاسى وَبُلُوعِ فارِغِ حَباَّئِلِ عُنُقى وَمَا اشْتَمَلَ عَليْهِ تامُورُصَدْرى وَحمائِلِ حَبْلِ وَتينى وَ نِياطِ حِجابِ قَلْبى وَ افْلاذِ حَواشى کَبِدى وَما حَوَتْهُ شَراسيفُ اَضْلاعى وَحقاقُ مَفاصِلى وَقَبضُ عَوامِلى وَاَطرافُِ اَنامِلى وَلَحْمى وَدَمى وَشَعْرى وَبَشَرى وَعَصَبى وَقَصَبى وَعِظامى وَمُخّى وَعُرُوقى وَجَميعُِ جَوارِحى… چه زيبا و پرمعنا كلام مي گويد و خلقت بشر را چه زيبا به تصوير مي كشد.

به گفته ي محققان خودشناسی خلقتی، شناخت استعدادهای به کار رفته در آفرینش انسان و کیفیّت تکوین اوست.‌ شناخت مراحل تکوینی بُعد مادی انسان، دیدگاه انسان را نسبت به خود متحوّل می کند. آگاهی انسان از وضعیت ابتدایی اش او را واقع بین و دیدگاه او را معقول می کند و وی را از غرور و تکبّر و خود بزرگ بینی باز می دارد (عليرضا، اعرافي و ديگران، اهداف تربيت از ديدگاه اسلام، صص112- 111)

*****عبوديّت و بندگي

قرآن كريم، هدف غايي از خلقت انسان را عبوديّت بيان مي كند ( وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلاَّ لِيَعْبُدُونِ ) سوره ذاریات (51)،اين يك اصل اساسی در تربيت است كه بايد بنا را بر پرورش انساني به تمام معنا عبد و مطيع خداوند گذاشت.امام حسين عليه السلام مظهر اتمّ و اكمل ادب توحيدي و اخلاقي و عرفاني است؛ چه اينكه در برابر خداي متعال عرضه مي دارد: ماذا وجد من فقدك و ما الذي فقد من وجدك.حسين بن علي به ما آموخت كه راه رسيدن به بندگي چيست. انسان آنگاه به حقيقت، عبدالله است كه عندالله است.

وقتي روز نهم ذيحجه بود

و من و تو با هم دعاي عرفه را با معرفت خوانديم

و با گوهر اشك از خدا خواستيم به ما معرفت بدهد

به ما شعور و شور حسيني بدهد

حالا ثمره ي اين معرفت، جمع شدن قلب هاي عاشق حسين در تمام دنياست

بعد جاري شدن سيلي در ايام اربعين از زن و مرد، پير و جوان

كه به عشق حرم حسين پياده روي مي كنند و بزرگ مي شوند

اينان تربيت شدگان مكتب حسين هستند

كه در پاي كلاس درس عاشقي

نمره بيست گرفته اند

لبيك يا حسين

*****کرامت و بزرگواری در عفو
استاد جوادي آملي در شرح این فراز از دعا که امام خدای سبحان را توصیف می کند: «وَ أَکْرَمُ مَنْ عَفَا»، به تشریح کرامت و بزرگواری خداوند در عفو و بخشش انسان ها پرداخته اند. چون عفو و گذشت انسان ها مراتب مختلفی دارد؛ بعضی پس از مدتی اعتذار و التماس می بخشند، برخی در برابر دریافت دیه و جریمه می بخشند و… و کریم ترین بخشنده ها بدون هیچ توقعی می بخشند، اما ناخودآگاه نشانه های انتقام در گفتار یا کردارشان ظهور می کند و در مقابل انسان بخشوده شده، احساس خجلت زدگی می کند. و هر چه بخشش بیشتر و کریمانه تر باشد، حس شرمندگی انسان بیشتر می شود. هیچ کریمی انفعال درونی انسان را که عذاب دردناکی است، نمی تواند برطرف کند. خدای سبحان تنها بخشنده ای است که نه تنها زشتی ها را می پوشاند و زیبایی ها را آشکار می سازد، بلکه بر صفحه نفس و ذهن انسان سلطه دارد و گناه انسان را از یاد او می برد و با عفو خویش شرمساری درونی انسان را می تواند با فراموشاندن نابود سازد. لذا در بهشت هیچگونه خجلت زدگی نیست.

میقات حج - زمستان 1381، شماره 42 - نیم نگاهی به:«شرح فرازهایی از دعای عرفه، برگرفته از سايت حوزه نت

دعاي عرفه امام حسين عليه السلام گرچه راز و نياز به درگاه بي نياز است، اما رمز مبارزه و قيام بر ضد نظام سلطه گري در آغاز آن، مدار توجه و عنايت ويژه قرار گرفته است. اين دعاي شريفه دربردارنده ي مضامين بلند عرفاني در جهت تربيت نسل انساني است. لذا در اين مقال به برخي از آموزه هاي تربيتي آن اشاره مي گردد:

*****لزوم قدرشناسي و سپاسگزاري

امام حسین علیه السلام در یکی از فرازهای دعای عرفه می فرمایند:

«لَمْ تُخْرِجْنِی لِرَأْفَتِکَ بِی وَ لُطْفِکَ لِی ]بِی [وَ إِحْسَانِکَ إِلَیَّ فِی دَوْلَةِ أَئِمَّةِ الْکُفْرِ الَّذِینَ نَقَضُوا عَهْدَکَ وَ کَذَّبُوا رُسُلَکَ لَکِنَّکَ أَخْرَجْتَنِی ]رَأْفَةً مِنْکَ وَ تَحَنُّنا عَلَیَّ [ لِلَّذِی سَبَقَ لِی مِنَ الْهُدَی الَّذِی لَهُ یَسَّرْتَنِی وَ فِیهِ أَنْشَأْتَنِی…»

استاد جوادي آملي این جمله را در حقیقت قدرشناسی از یک نظام الهی و اسلامی شمرده و با استناد به آیات قرآن کریم که از نبوت و رسالت و ولایت و امامت و هدایت و ایمان به عظمت یاد شده، آن ها را منّت های الهی بر بندگانش دانسته اند. آنگاه با اشاره به فرازی از دعای عرفه امام سجاد علیه السلام که وجود امام عادل و حاکمیت او را مایه احیای آثار دین دانسته «اللَّهُمَّ إِنَّکَ أَیَّدْتَ دِینَکَ فِی کُلِّ أَوَانٍ بِإِمَامٍ أَقَمْتَهُ عَلَماً لِعِبَادِکَ، … وَ اجْعَلْنَا لَهُ سَامِعِینَ مُطِیعِینَ»، افزوده اند:

«آن حضرت نیز مانند امام حسین علیه السلام تولّد خود را در دوران حاکمیت اسلام و رخت بربستن جاهلیت را نعمت مشکور می داند؛ زیرا حکومت اسلامی یکی از پاک ترین میوه های شجره طیّبه دین الهی است که مایه حفظ دین و تباه نشدن حق می گردد و حاکم دینی مجری احکام اوست. بنابراین، به دنیا آمدن و همچنین زندگی کردن در سایه نظام اسلامی نعمتی است که شکر آن لازم است، چنان که زوال جاهلیت و ظلم که ظهور قهر الهی است، شکر گزاری می طلبد. فَقُطِعَ دابِرُ الْقَوْمِ الَّذِینَ ظَلَمُوا وَ الْحَمْدُ لِلّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ. امام حسین علیه السلام با اشاره به همین نعمت، شکر می کند که درحاکمیت کفر و رواج بت پرستی به دنیا نیامد؛ زیرا گر چه با نورانیت غیبی حق را می دید، اما توان زنده کردن حق و احیای جامعه بر محور حق را نداشت. حتی اگر زمانی به دنیا می آمد که عمرش در عصر معاویه به پایان می رسید، باز هم آن توفیق بزرگ نصیبش نمی شد. چون معاویه با مکر خویش از پیدایش حماسه جاوید عاشورا می توانست جلوگیری کند و حسین بن علی علیهماالسلام را مانند برادرش مسموم سازد و زمام قدرت را به دست گیرد، اما خامی و ناپختگیِ خمّاری همانند یزید، زمینه ایثار و نثار را برای امام حسین علیه السلام فراهم ساخت تا احیاگر نظام اسلامی باشد.»

میقات حج - زمستان 1381، شماره 42 - نیم نگاهی به:«شرح فرازهایی از دعای عرفه، برگرفته از سايت حوزه نت

بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ

به نام خداوند بخشنده مهربان

اَلْحَمْدُ لله الَّذى لَيْسَ لِقَضآئِهِ دافِعٌ وَلا لِعَطائِهِ مانِعٌ وَلا کَصُنْعِهِ

سـتـايـش خـاص خـدايـى اسـت کـه نـيـسـت بـراى قضا و حکمش جلوگيرى و نه براى عطا و بخششش مانعى و نه مانند ساخته اش

صُنْعُ صانِعٍ وَهُوَ الْجَوادُ الْواسِعُ فَطَرَ اَجْناسَ الْبَدائِعِ واَتْقَنَ
ساخته هيچ سازنده اى و او است بخشنده وسعت ده که آفريد انواع گوناگون پديده ها راو

بِحِکْمَتِهِ الصَّنائِعَ لا تَخْفى عَلَيْهِ الطَّلايِـعُ وَلا تَضيعُ عِنْدَهُ الْوَدائِعُ

بـه حکمت خويش محکم ساخت مصنوعات را طلايه ها(ى عالم وجود) بر او مخفى نيست و امانتها در نزد او ضايع نشود

جازى کُلِّ صانِعٍ وَرائِشُ کُلِّ قانعٍ وَراحِمُ کُلِّ ضارِعٍ وَمُنْزِلُ

پـاداش دهـنـده عمل هر سازنده و سامان دهنده زندگى هر قناعت پيشه و مهربان نسبت به هر نالان ، فروفرستنده

الْمَنافِعِ وَالْکِتابِ الْجامِعِ بِالنُّورِ السّاطِعِ وَ هُوَ لِلدَّعَواتِ سامِعٌ

هـر سـود و بهره و آن کتاب جامع که فرستادش بوسيله نور آن نور درخشان و او است که دعاها را شنواست

وَلِلْکُرُباتِ دافِعٌ وَلِلدَّرَجاتِ رافِعٌ وَلِلْجَبابِرَهِ قامِعٌ فَلا اِلهَ غَيْرُهُ وَلا

و گـرفتاريها را برطرف کند و درجات را بالا برد و گردنکشان را ريشه کن سازد پس معبودى جز او نيست و

شَىْءَ يَعْدِلُهُ وَلَيْسَ کَمِثْلِهِ شَىْءٌ وَهُوَ السَّميعُ الْبَصيرُاللَّطيفُ الْخَبيرُ

چيزى با او برابرى نکند و چيزى همانندش نيست و او شنوا است و بينا و دقيق و آگاه

وَهُوَ عَلى کُلِّشَىْءٍ قَديرٌ اَللّهُمَّ اِنّى اَرْغَبُ إِلَيْکَوَاَشْهَدُ بِالرُّبُوبِيَّهِ لَکَ

و او بر هرچيز توانا است خدايا من بسوى تو اشتياق دارم و به پروردگارى تو گواهى دهم

مُقِرّاً بِاَنَّکَ رَبّى وَ اِلَيْکَ مَرَدّى اِبْتَدَاْتَنى بِنِعْمَتِکَ قَبْلَ اَنْ اَکُونَ

اقـرار دارم بـه ايـنـکه تو پروردگار منى و بسوى تو است بازگشت من آغاز کردى وجود مرا به رحمت خود پيش از آنکه باشم

ادامه »